Dzisiaj skończyłem robić ostatnie zdjęcia do projektu „Małe Essen”. Zakłady Bertha Werke w Jeltsch (obecnie Jelczu-Laskowicach) i jego obozy pracy w czasie II wojny światowej. Przez prawie rok odwiedzałem miejsca, które były związane z tym zakładem, jak hale fabryczne, poligon, baraki poobozowe w Fünfteichen (obecnie Miłoszyce). Interesował mnie stan zachowania oraz sposoby upamiętnienia (jako miejsca pamięci i niepamięci). Zdjęcia robiłem cyfrowo i analogowo (mały i średni format). Ze zdjęć analogowych będę chciał zrobić wystawę.
Projekt „Małe Essen”
Zrobienie zdjęć to pierwszy etap projektu, który realizuję. Impulsem do jego powstania były dyskusje w środowisku lokalnym na temat historii jelczańskich zakładów i wykorzystania w nich pracy przymusowej. Wprawdzie ukazało się kilka publikacji, także ostatnio, jednak żadna z nich nie potraktowała problemu w sposób mnie satysfakcjonujący.
Mankamentem prac polskich było oparcie się jedynie na materiałach archiwalnych i relacjach, które były / są dostępne polskich archiwach. Jedynie nieliczne publikacje wykorzystały materiały z procesu norymberskiego (choć i w tym przypadku – biorąc pod uwagę ich charakter – należy zachować dużą ostrożność).
Niemieckie prace interesowały się jedynie wybranymi aspektami, historii tutejszych obozów pracy nie potraktowano z należytą uwagą. Nie wykorzystano w pełni zasobów archiwów polskich, nie stworzono całościowej historii zakładów i jego obozów pracy.
W przyszłości będę chciał zrobić kwerendę w niemieckich, samodzielnie lub z udziałem studentów / doktorantów.
Historia i pamięć
Interesowała mnie nie tylko historia, lecz także sposób upamietnienia miejsc związanych z zakładami Kruppa i pracą przymusową.
Należy przyznać, że w ostatnim czasie dużo zrobiono w tym zakresie. Postawiono instalacje o charakterze komemoratywnym w Miłoszycach oraz Ratowicach. Dzięki graficznej rekonstrukcji historycznej można wyobrazić sobie każde z miejsc, tablice opatrzono obszernymi informacjami. Ogromne w tym zasługi ma Stowarzyszenie Lokalna Grupa Zwiadowców Historii.
Aktywnie w działaniach komemoratywnych uczestniczy również nadleśnictwo w Oławie. Dzięki zabiegom obu tych podmiotów na terenie dawnego poligonu ustawiono tablice informacyjne. Pozwalają one zapoznać się z historią miejsca, przeznaczeniem zachowanych obiektów.
Czy zrobiono już wszystko w tym zakresie? Czy można być zadowolonym z podjętych działań? Jak są one odbierane?
Wystawa zdjęć
Próbą odpowiedzi na te pytania będzie wystawa zdjęć, którą przygotowuję. Skończyłem właśnie fotografowanie miejsc związanych z zakładem oraz obozami pracy. Czeka mnie teraz ich wywołanie oraz wybór.
Ekspozycję postanowiłem przygotować ze zdjęć analogowych. Świadomie wybrałem kolor czarno-biały. Dzięki temu zabiegowi stylistycznemu i estetycznemu chcę wywołać większe zainteresowanie, zwrócić uwagę na wybrane problemy, zachęcić do podejmowania kolejnych działań o charakterze komemoratywnym.
Myślę, że znajdujemy się w ciekawym procesie zmian, które dzięki zaangażowaniu wielu miłośników lokalnej historii w przyszłości przyniosą ważkie efekty.
