Deportacje Żydów z Saksonii rozpoczęły się w styczniu 1942 roku. Zgromadzono ich na dworcu towarowym w Dreźnie (Alter Leipziger Bahnhof). Pierwszy transport skierowano do getta w Rydze (Ghetto von Riga). W następnych latach dworzec towarowy był miejscem zbiórki i stacją pośrednią dla saksońskich Żydów na trasie do gett, obozów koncentracyjnych i zagłady w okupowanej Polsce. Budynek dworca jest dzisiaj w ruinie. Jednak na jego fasadzie i w sąsiedztwie stworzono instalację, która przypomina o tragicznych wydarzeniach okresu II wojny światowej i zachęca do aktywnej pracy komemoratywnej.
Historia powstania miejsca pamięci
W kwietniu 2021 roku rada miejska Drezna zleciła sprawdzenie możliwości powołania różnych instytucji związanych z historią Żydów, muzeum, miejsca spotkań oraz miejsca pamięci dla ofiar zbrodni nazistowskich na Starym Dworcu Lipskim (Alter Leipziger Bahnhof). Impulsem do tych działań są zbliżające się rocznice: 80 rocznica wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau 27 stycznia 2025 roku oraz zakończenia II wojny światowej 8 maja 2025 roku. Prace koncepcyjne i wykonanie miejsca pamięci powierzono Instytutowi Przestrzennej Wytrzymałości (Institut für räumliche Resilienz). W krótkim czasie przygotowano dokumentację i opracowano założenia nowego miejsca pamięci.
Prace koncepcyjne
Na potrzeby projektu Instytut zorganizował fotograficzny workshop z udziałem studentów Politechniki w Dreźnie (TU Dresden). Prace praktyczne poprzedził referat drezdeńskiego fotografa, malarza i rzeźbiarza Davida Adama. Studenci udali się następne na poszukiwanie śladów związanych z historią dworca i II wojny światowej. Efektem tych działań była wystawa zdjęć. Uczestnicy workshopu dyskutowali o różnych formach upamiętnienia. Pytali o charakter miejsca, możliwości jego aktywnego wykorzystania, zastanawiano się nad możliwymi działaniami popularyzującymi. Uczestnicy byli zgodni, że ruina dworca oraz plac przed nią dobrze nadaje się do stworzenia instalacji o charakterze komemoratywnym, która będzie zapraszać do dalszych działań tego typu.
Otwarcie miejsca pamięci
W czerwcu 2022 roku otwarto miejsce pamięci przy Starym Dworcu Lipskim. Na budynku byłego dworca umieszczono emaliowane tablice z napisami: Wann-Wieviele-Wohin (Kiedy-Ile-Dokąd). Natomiast na placu przed nim szkielet wagonu towarowego Kolei Rzeszy (Reichsbahn). Wykorzystano oryginalne elementy: betonowe podkłady. Stworzono z nich podstawę, natomiast szkielet wagonu wykonano ze słupów z drewna. Użyto też oryginalnego kozła oporowego. Na konstrukcji wagonu umieszczono pytania, które mają zachęcać do zajęcia się tematem i refleksji nad jego traktowaniem we współczesnym niemieckim społeczeństwie. Przygotowano również mapę miasta, na której zaznaczono 13 miejsc związanych z prześladowaniem i śmiercią Żydów w Dreźnie w latach 1933-1945. Opracowano specjalną aplikację, która podczas ich zwiedzania umożliwia wysłuchanie komentarza audio (także na temat dworca).
Więcej zdjęć: Ruina dworca i miejsce pamięci…
