Przygotowując się do wykładu z historii Niemiec po 1945 r., po raz kolejny sięgnąłem do pożegnalnego wystąpienia kanclerza Adenauera z 15 października 1963 r. Przed laty przetłumaczyłem je i opublikowałem w tomie „Adenauer a Europa”. Niestety, z powodu izolacji, nie posiadam egzemplarza tej książki w domu, nie mogę też znaleźć wersji elektronicznej w komputerze. Postanowiłem raz jeszcze przetłumaczyć to ważne wystąpienie. Lektura po latach, zwłaszcza w kontekście relacji między rządzącymi, większością parlamentarną a opozycją, nic nie straciła na aktualności.
Przygotowanie do zajęć
Od kilku tygodni jesteśmy praktycznie odcięci od bibliotek. Nie każdy ma odpowiednio wyposażoną bibliotekę w domu, czy wszystkie potrzebne materiały na twardym dysku. Mimo że nie mogę narzekać ani na jedno, ani na drugie (natomiast rodzina narzeka na pączkujące wszędzie stosy i stosiki książek…), dostrzegłem jednak także u mnie pewne braki.
Oczywiście, w przypadku zajęć z historii Niemiec najłatwiej byłoby zadać źródła, czy literaturę w języku naszego sąsiada. Niestety, efekty byłyby poniżej oczekiwań i potrzeb. W grupie słuchaczy wykładu nikt nie zadeklarował znajomości niemieckiego. Można na to spojrzeć w dwojaki sposób. Albo faktycznie nikt w grupie tego języka nie zna, albo zadziałał mechanizm obronny.
Przyznanie się oznaczałoby studiowanie materiałów w tym języku, w dodatku w specyficznym momencie.
Konieczne tłumaczenia
Obecny kryzys pokazał jeszcze inny problem. Nie dysponujemy wyborami źródeł do zajęć w wersji elektronicznej. Może nie dotyczy to innych przedmiotów, ale w przypadku moich, z historii Niemiec, jest to sprawa rzucająca się w oczy. Oczywiście, mogę bez większych problemów nawiązać zdalny kontakt ze studentami.
Jakość połączenia zależy wprawdzie od jakości łączy internetowych, ale generalnie jakoś się udaje. W ten sposób mogę zrealizować różne zajęcia, od wykładu po ćwiczenia. W czasie wykładu korzystam z prezentacji multimedialnej, zachęcam też studentów do zadawania pytań przed i po wykładzie (funkcja czatu).
Jak dotąd, mało kto ze studentów korzysta z tej możliwości, ale może to się zmieni. Tłumaczenia tekstów źródłowych przydatne są podczas wykładów, ale i jako materiał do pracy własnej studentów.
Ostatnie przemówienie K. Adenauera w Bundestagu jako kanclerza
Przemówienie Adenauera może być odczytane w różny sposób. Jest dokumentem historycznym określonej epoki, ale także tekstem ponadczasowym, o uniwersalnym wręcz przesłaniu. W wystąpieniu tym Adenauer spojrzał na 14 lat swych rządów, zrekapitulował je pod kątem sukcesów i porażek (a tych drugich było stosunkowo niewiele).
Jego rozważania o odzyskaniu przez Niemcy zaufania w Europie / świecie po 1945 r. godne są przypomnienia. Pierwszy kanclerz baczną uwagę zwrócił także na system polityczny nowych Niemiec (ich demokratycznej części), relacje między rządzącymi a parlamentem, większością parlamentarną a opozycją.
Ta część rozważań – mimo upływu dziesięcioleci – nic nie straciła na aktualności, pozostaje wyzwaniem dla każdej demokracji, także polskiej.
Tekst wystąpienia w moim tłumaczeniu dla abonentów Biuletynu.
