W czwartek wieczorem telewizja ZDF wyemitowała wydanie specjalne popularnego programu „Neo Magazine Royale“. Gospodarz audycji, Jan Böhmermann oraz jego redakcyjny kolega, Ralf Kabelka zajęli się problemem niemieckiej pamięci historycznej. Przedstawili widzom nową inicjatywę, „Projekt Park Rzeszy / Unternehmen Reichspark“, której cel określili jako nowe podejście do okresu nazizmu i zamiar utworzenia tematycznego parku rozrywki. W ten szokujący sposób autorzy odnieśli się do modnego dzisiaj w świecie sposobu opowiadania o historii poprzez różnego rodzaju rekonstrukcje historyczne.
Źródło: Unternehmen Reichspark, ZDF, 16.11.2017
W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie odtwarzaniem historii, a raczej wybranych jej fragmentów. Ta starannie nieraz spreparowana „przeszłość niemal jak żywa” ma swoich gorących wielbicieli. Oczywiście, nie jest to temat nowy. Wielokrotnie odgrywano już wielkie bitwy, czy rekonstruowano życie codzienne w minionych epokach. Pojawiają się jednak nowe tematy, nierzadko zaskakujące czy nawet szokujące. Dochodzi nawet do odtwarzania scen mordów na cywilach i egzekucji. Rekonstrukcje odbywają się czasem w miejscach historycznych o określonych konotacjach, jak dawne więzienia komunistyczne. W jednym z nich przez kilka dni wszyscy chętni mogą poznać życie więzienne, od aresztowania, przesłuchania, przetrzymywania w celi aż do… ucieczki. Jak się okazuje, amatorów tego rodzaju wrażeń nie brakuje. Czy to pasja poznawania historii czy jednak zwykła chęć przeżycia nowego rodzaju rozrywki?
Ostatnio tematem obchodzenia się z niemiecką pamięcią o okresie III Rzeszy i szukania nowych form popularyzacji wiedzy o przeszłości zajęli się autorzy popularnego programu ZDF, „Neo Magazin Royale” Jan Böhmermann i Ralf Kabelka. Efekty swych poszukiwań przedstawili w specjalnym wydaniu programu, który wyemitowano w ostatni czwartek. Autorów zainteresowała inicjatywa przewodniczącego zarządu firmy o nazwie HG Business Consulting, Raphaehla Gampera, który postanowił przybliżyć okres III Rzeszy i zbudować w Fürstenwalde w Brandenburgii park rozrywki jej poświęcony.
W filmie poznajemy autora pomysłu oraz jego firmę. W spocie reklamowym dowiadujemy się, że zwiedzający mogą wręcz zanurzyć się w okres III Rzeszy.
Proponuje zwiedzenie kilku wiernych incenizacji wydarzeń i miejsc historycznych, które zamierza wybudować do 2023 roku. Są to wędrówka po centrum Drezna w czasie wielkiego bombardowania, przeżywanie w 20 stopniowej temperaturze poniżej zera bitwy pod Stalingradem, zwiedzanie Wilczego Szańca, miejsca zamachu na Hitlera 20 lipca 1944 roku oraz – a jakże by inaczej – pobyt w obozie koncentracyjnym. Między tymi „atrakcjami“ zwiedzający mają mieć czas na posiłki i odpoczynek. Za lokalizacją parku rozrywki w Brandenburgii – zdaniem Gampera – miało przemawiać dobre skomunikowanie z resztą kraju (bliskość Berlina i lotniska), bardziej otwarty stosunek mieszkańców Niemiec wschodnich do III Rzeszy oraz małe zaludnienie i wyższe niż w innych landach bezrobocie (stworzenie nowych miejsc pracy).
By pokazać inicjatywę Gampera na szerszym tle, dziennikarze przybliżyli trzy inne projekty realizowane w Europie, wirtualny spacer po obozie koncentracyjnym Auschwitz z Włoch, pobyt w komunistycznym więzieniu na Łotwie oraz uczestnictwo w pikniku rekonstrukcyjnym w Wielkiej Brytanii.
Projekt Gampera wydaje się być zaplanowany z wielkim rozmachem. Wykonano symulację komputerową, stworzono wielkiego formatu makietę. O aktualnościach informuje strona internetowa. Wydaje się, że rzecz cała lada moment przejdzie do fazy realizacji.
W tym miejscu winien jestem wyjaśnienie. Projekt Gampera nie istnieje w rzeczywistości, jest fake newsem, który mógłby sąsiadować z wieloma innymi, które dzisiaj można znaleźć na temat Niemiec, stosunku Niemców do przeszłości. Nie wymyślił go jednak interentowy troll czy niezrównoważony pasjonat III Rzeszy. Autorami są znani satyrycy niemieccy, którzy postanowili pokazać, do czego ich zdaniem mogą doprowadzić słowa wypowiadane publicznie przez polityków AfD. Kilka tygodni temu jeden z liderów tej partii, Alexander Gauland, domagał się zastosowania polityki grubej kreski.
Nie trzeba już wytykać nam tych dwunastu lat. Nie dotyczą one naszej tożsamości.
Telewizyjny program posługując się mistyfikacją chce pokazać, co się może stać, jeśli potraktujemy te słowa poważnie: 12 lat rządów narodowosocjalistycznych, z ich brutalnością, masowymi zbrodniami, wielkimi zniszczeniami, mogą być sprowadzone do „zwykłego” okresu historycznego, mogą więc także wejść do pop-kultury, masowej rozrywki, jak wiele innych wydarzeń z przeszłości.
Czy zamiana historii w towar z kiosku popularnych treści jest rzeczywiście popularyzacją wiedzy o przeszłości, nowoczesnym sposobem zaszczepienia potrzeby krytycznej refleksji nad nią, a może tylko prostą metodą upowszechniania narodowych a właściwie plemiennych oznak? Czy hasło na bawełnianej koszulce, rzut oka na uwijających się na scenie rekonstruktorów, wcielenie w postać w grze prowadzą do pogłębienia, czy do spłycenia odbioru i oglądu przeszłości? Czy w walce o pamiętanie, które w wymiarze społecznym jawi się jako potrzebne i słuszne, wszystkie chwyty/metody są dozwolone? Jak ochronić pełen szacunku do uczestników, a zwłaszcza ofiar, przekaz o historii z wciskającą się tendencją do jego merkantylizacji, zamiany w towar, łatwo dostępny i tak samo łatwo strawny, podnoszący poziom „patriotycznych” emocji bez oglądania się na rozum, które powinien emocje kontrolować?
To aktualne tematy do dyskusji także dla nas. Wszak przed nami cały rok niepodległościowych obchodów. Ciekawe, czy zmieści się w nich coś o trudzie, słabościach i niepowodzeniach w budowie naszej państwości, czy też Polska jak długa i szeroka stanie się wielkim parkiem historycznych rozrywek (łącznie z kolejnymi przemarszami w bojowym dymie rac).
Zdjęcia: internet.
Zob.
Unternehmen Reichspark, ZDF, 16.11.2017
