Wydawało się, że już wszystko wiemy na temat wydarzeń związanych z wybuchem II wojny światowej. Z historii I stopnia powinniśmy przejść na stopień II (fr. histoire au second degré), z badania historii zdarzeniowej / faktograficznej na analizę powstawania i zmian pamięci zbiorowej. Jednak bliższe zaznajomienie się z problemami okresu przed wybuchem wojny i pierwszych miesięcy wojny, pokazuje, że jest jeszcze sporo do zrobienia. Jednym z efektów nadrabiania zaległości jest publikacja przez IPN reprintu „Sonderfahndungsbuch Polen” (Specjalnej Księgi Gończej dla Polski). Trudno wyjaśnić, dlaczego dopiero po dziesiątkach lat materiał ten w końcu ukazał się drukiem.
Przewodnik po zasobie
Każdy historyk ceni sobie różnego rodzaju przewodniki po zasobach archiwalnych czy specjalnych zbiorach bibliotek. Pozwala to na szybkie zaznajomienie się z zawartością kolekcji, jej specyfiką, może zwrócić uwagę na nieznane materiały. Do moich rąk trafił właśnie tom wydany przez Instytut Pamięci Narodowej pt. Archiwalia do dziejów polskiej emigracji politycznej z lat 1939-1990. Zamieszczono w nim 29 opisów różnych instytucji przechowujących archiwalia w kraju i zagranicą. (więcej…)
Zmarnowana szansa
Przed kilku laty intensywnie zajmowałem się losami Polek, poddanych zbrodniczym eksperymentom w KL Ravensbrück. Zebrałem na ten temat sporą literaturę polską i międzynarodową. Skąd to zainteresowanie tak obciążającym psychicznie tematem? Inspiracją była lektura książki Frei Klier „Die Kaninchen von Ravensbrück” z 1994 r.1 Przekonałem się wówczas, że polska literatura nie wyczerpuje tematu. Z tym większym zainteresowaniem sięgnąłem po wydaną w ubiegłym roku publikację „Golgota kobiet”, przygotowaną przez pracownika IPN, Zbigniewa Stanucha2. Jej główną część stanowią dokumenty ze zbiorów Polskiego Instytutu Źródłowego w Lund. Gdyby redaktor poprzestał na przybliżeniu okoliczności powstania tego zbioru, jego zawartości i perspektyw badawczych, otrzymalibyśmy bardzo cenną publikację. A tak mamy do czynienia ze zmarnowaną szansą. (więcej…)
Co po IPN?
Mija 20 lat od utworzenia IPN. Jest to okazja i do podsumowań, i spojrzenia w przyszłość tej instytucji. Do zajmowania się podsumowaniami są bardziej powołane osoby, które miały (mają) częściej do czynienia z tą instytucją i efektami jej pracy. Osobiście mam uczucia co najmniej mieszane, choć część publikacji uważam za wartościowe i ważne. W sprawie przyszłości ważny głos zabrał prof. Jan Grabowski, znany historyk Holokaustu. Jego wypowiedź nie powinna przejść bez echa, zgłoszone przez niego propozycje warte są przemyślenia. (więcej…)
Pokolenia niepodległej
Obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości wkraczają w kolejną fazę. W przestrzeni publicznej pojawiają się różne wizualizacje, które mają nawiązywać do tej rocznicy. Wrocław nie jest wyjątkiem. Na budynku urzędu wojewódzkiego zawieszono już kilka miesięcy temu baner, na którym przypomniano m.in. twórców państwa polskiego. Przed kilkoma tygodniami na budynku archiwum IPN odsłonięto natomiast mural pt. „Pokolenia niepodległej“1. Zrezygnowano z przypomnienia konkretnych postaci, by przybliżyć różne generacje Polaków w całym stuleciu. Wskazano też na centralne daty, które mają być kluczowe dla zrozumienia „wieku skrajności“. (więcej…)