Światełko w tunelu?

Przed kilkoma dniami prof. Monika Grütters, minister stanu ds kultury w urzędzie kanclerskim, poinformowała, że desygnowany na dyrektora Fundacji „Ucieczka, Wypędzenie, Pojednanie” prof. Winfried Halder „z powodów osobistych“ nie podejmie pracy na tym stanowisku. Oświadczenie minister było dużym zaskoczeniem, podobnie jak jej uzasadnienie. W mediach niemieckich przedyskutowano je, pojawiły się pewne spekulacje. Jednocześnie minister poinformowała, że pełniącym obowiązki dyrektora został dotychczasowy dyrektor Pomnika Pomordowanych Żydów Europy, Uwe Neumärker. Będzie kierował placówką do czasu wyboru nowego dyrektora. Poniżej dokumentuję dotychczasowe wypowiedzi medialne w tej sprawie. Wiele zawartych w nich uwag i ocen sam podzielam.

Z ciekawością, wynikającą z niegdysiejszego zaangażowania, śledzę dalsze losy Fundacji „Ucieczka, Wypędzenie, Pojednanie“. Czy tym razem minister wykaże więcej determinacji i ograniczy wpływ środowiska BdV na ten ważny projekt z zakresu upamiętniania historii Niemiec I połowy XX wieku? Należy przypomnieć, że nie chodzi tu tylko o sześciu oficjalnych członków rady fundacji, którzy rekrutują się z szeregów tej organizacji z przewodniczącym, Berdem Fabriciusem na czele, lecz także kilku innych. Reprezentują wprawdzie partie polityczne, czy wspólnoty kościelne, ale część z nich działa aktywnie w różnych strukturach organizacji wypędzonych.

By to osiągnąć, konieczne są zmiany strukturalne. Nowelizacji wymaga ustawa o Fundacji „Ucieczka, Wypędzenie, Pojednanie“. Należy raz jeszcze przemyśleć zadania poszczególnych gremiów Fundacji. Podporządkowanie Fundacji Muzeum Historii Niemiec nie budzi moich wątpliwości. Problemem jest skład Rady Fundacji, gremium politycznego, któremu przewodniczy min. Grütters. Zwykle gremia takie mają charakter administracyjny i nie zabierają głosu w sprawach merytorycznych. Jednym z tzw. błędów narodzin Fundacji było oddanie wielu miejsc Związkowi Wypędzonych w Radzie Fundacji. Przy tym współtwórca Fundacji, wówczas (ale także i dzisiaj) koalicyjny partner w rządzie, SPD, oddał całkowicie sprawy Fundacji CDU/CSU. Do rady fundacji weszli politycy z ramienia tych stronnictw, którzy aktywnie uczestniczą w pracach różnych organizacji wypędzonych. Rada Fundacji – zgodnie z obowiązującą ustawą – de facto zarządza Fundacją. Drugie gremium Fundacji, Rada Naukowa, posiada jedynie funkcje doradcze. Zwykle takie ciało posiada decydujące zdanie w sprawach merytorycznych. Należy podkreślić, że w przypadku Rady Naukowej udało się zachować pluralizm podejść badawczych i orientacji ideowych, zaangażować przedstawicieli różnych generacji badaczych, jak i stworzyć międzynarodowy zespół.

Konieczne wydaje się więc uporządkowanie relacji między Radą Fundacji a gremium naukowym. Bez tego trudno będzie mówić o sensownej i merytorycznej współpracy. Dodajmy, że dotąd oba gremia – mimo zaproszenia wystosowanego przez Radę Naukową – nie spotkały się ani razu. Pokazuje to stosunek członków Rady Fundacji do współpracujących naukowców.

Z obecnej sytuacji minister Grütters może też wyciągnąć inne wnioski. Być może uda jej się włączyć do współpracy kolejnych partnerów tak politycznych, jak i społecznych. Partie reprezentowane w parlamencie, jak SPD czy Linke zgłosiły już swoje propozycje. Pozwoliłoby to na uczynienie z Fundacji tego, czym miała być od początku, Fundacją Federalną (Bundestftung), a nie jak błędnie określa się ją w mediach Fundacją Wypędzonych (Vertriebenen-Stiftung).

Zob.

• Tekst ustawy o Fundacji „Ucieczka, Wypędzenie, Pojednanie“ z 21.12.2008 r.
• Sich „konstruktiv verhalten“ heißt, ernst genommen zu werden Stellungnahme von ehemaligen Mitgliedern des Wissenschaftlichen Beraterkreises der Stiftung Flucht, Vertreibung, Versöhnung, „http://www.krzysztofruchniewicz.eu“, 6.07.2015.
• Echo medialne w związku z ustąpieniem pięciu członków Fundacji Federalnej „Ucieczka, Wypędzenie, Pojednanie“, „http://www.krzysztofruchniewicz.eu“, 6.07.2015.

Po rezygnacji prof. W. Haldera. Medialne echo:

• Presse- und Informationsamt der Bundesregierung, Zur Besetzung des Direktorenpostens der Stiftung Flucht, Vertreibung, Versöhnung erklärt Kulturstaatsministerin Grütters:, „bundesregierung.de“, 3.11.2015.
• Halder wird doch nicht Chef von Vertriebenen-Stiftung, „Berliner Morgenpost“, 3.11.2015.
• Jacek Lepiarz, Niemcy – Halder rezygnuje z objęcia stanowiska szefa Fundacji Wypędzenie, „Stooq“, 3.11.2015.
• Rücktritt vor Antritt – Stiftung Flucht, Vertreibung, Versöhnung sucht Chef, „der kulturpolitische reporter“, 3.11.2015.
• Winfried Halder bei der Stiftung „Flucht, Vertreibung, Versöhnung” zurückgetreten – Martin Sander im Gespräch, „www.deutschlandfunk.de“, 3.11.2015.
• Hiltrud Lotze, Stiftung Flucht Vertreibung, Versöhnung: Brauchen geordnetes Verfahren bei der Kandidatensuche, „www.hiltrud-lotze.de“, 3.11.2015.
• Überraschender Wechsel an der Spitze der Stiftung „Flucht, Vertreibung, Versöhnung, „www.rbb-online.de“, 4.11.2015.
• Hadler will doch nicht zur Vertriebenen-Stiftung, „FAZ“, 4.11.2015.
• Elżbieta Stasik, Fundacja Ucieczka, Wypędzenie, Pojednanie znowu bez dyrektora. Halder wycofał się, „Deutsche Welle“, 4.11.2015.
• Sven Felix Kellerhoff, Chefsuche für Vertriebenenstiftung ist ein Debakel, „Die Welt“, 4.11.2015.
• Chance zum Neuanfang der Stiftung endlich nutzen, „www.linksfraktion.de“, 4.11.2015.
• Interne Querelen bei der Vertriebenenstiftung. Martin Sander im Gespräch mit Elena Gorgis, „Deutschlandradio Kultur“, 4.11.2015.
• Regina Mönch, Unversöhnt im Berliner Deutschlandhaus, „FAZ“, 5.11.2015.
• Geschichtspolitik in Zeiten der Flüchtlingskrise Kulturgespräch am 5.11.2015 mit Prof. Martin Schulze Wessel, „www.srw.de“, 5.11.2015.
• „Positive Integrationsbeispiele und Scheitern aufzeigen“. Nach dem Rückzug des designierten Direktors der Stiftung Flucht, Vertreibung, Versöhnung steht der Stiftungsrat in der Kritik. Wichtige Themen der Stiftung nennt der Historiker Stefan Troebst, „Die Welt“, 6.11.2015.
• Reiner Burger, Fluch, Verdrehung, Vorurteil. Die Bundesstiftung Flucht, Vertreibung, Versöhnung gerät immer tiefer in die Krise. Aber wer ist eigentlich schuld daran? „FAZ“, 8.11.2015.
• Grütters´ Pannen, „Der Spiegel“, 2015, Nr 47.
• Patrick Bahners, Die Vertriebenen als Sündenböcke, „FAZ”, 14.11.2015.
• Andreas Kilb, Ein Füllhorn für viele, „FAZ“, 18.11.2015.
• Christiane Habermalz, Kulturstaatsministerin bekommt Konflikte nicht in den Griff, „Deutschlandradio Kultur“, 18.11.2015.