Dworzec kolejowy w Oławie odwiedzam rzadko. Dzisiaj odprowadzałem kogoś na pociąg. Moją uwagę zwróciła tablica, którą umieszczono kilka lat temu na fasadzie od strony peronów. Upamiętnia „175 lat pierwszej linii kolejowej na ziemiach polskich. Wrocław – Oława”. Napis przeczytałem dla pewności dwa razy. Przypomniał mi się podobny z Opola, przypadek był ten sam. Zastanawia mnie to, jak to możliwe, że ponad 30 lat od zmian społeczno-politycznych, edukacji regionalnej i lokalnej, nadal popełniane są te same błędy. Nikt nie zauważa? Nikomu nie przeszkadza?
Scheda przeszłości
Przemiany społeczno-polityczne w 1989 r. otworzyły okres intensywnych debat o przeszłości. Między innymi odbyła się szeroka dyskusja nad różnymi aspektami historii regionalnej na obszarach, które w 1945 r. weszły w skład Polski. Duży udział miały w tym społeczności lokalne. Tzw. „otwarty regionalizm“ miał być kluczem do zrozumienia złożoności tych regionów, dotąd przedstawianych nierzadko w sposób jednowymiarowy, podporządkowany tezie o ich polskości od wczesnego średniowiecza.
Ożywionym dyskusjom towarzyszyły konkretne działania. Zaczęto wydawać książki, popularyzować historię, porządkować cmentarze. Powstało wiele inicjatyw, które miały na celu przywrócenie dawnej świetności różnym materialnym zabytkom kultury. Fundowano też nowe tablice, stawiano pomniki znaczącym postaciom z przeszłości, do tej pory marginalizowanych z racji z ich narodowego pochodzenia.
Część dawnych tablic pamiątkowych czy informacyjnych została zdjęta lub je wymieniono. W niektórych przypadkach nowa tablica, wyjaśniała propagandowy charakter pierwszej.
Oławskie „odkrycie”
Tablicę na budynku dworca w Oławie, którą odsłonięto w 2017 roku opatrzono napisem „175 lat kolei na ziemiach polskich. Wrocław – Oława“. Nie powstała ona w czasach komunistycznych, prezentuje jednak charakterystyczną dla nich wizję historii.
Oława i Dolny Śląsk nie należały do I Rzeczpospolitej, nie stanowiły też części ziem polskich pod zaborami. Trudno więc twierdzić, że w chwili powstania linii kolejowej w 1842 r. były to „ziemie polskie“, a kolej ta jest fragmentem polskiego dziedzictwa tych obszarów, co tablica pośrednio sugeruje odbiorcy.
Linię kolejową wybudowało, jak wiadomo, Towarzystwo Kolei Górnośląskiej (Oberschlesische Eisenbahn Gesellschaft), a Oława stanowiła wtedy część państwa pruskiego.
Możliwe rozwiązanie
Wskazana byłaby zmiana napisu „na… ziemiach śląskich“ (co oznacza wymianę tablicy…). Taki zwrot omija problem stosunków etnicznych i politycznych, odwołując się do przeszłości regionu i jego dziedzictwa materialnego.
Takie rozwiązanie byłoby zadowalające dla lokalnej społeczności, ale i historyków.
W Opolu posłużono się właśnie taką formułą, unikając ahistorycznych skojarzeń.
