W wejherowskiej Książnicy im. Gerarda Labudy eksponowana jest kolekcja rzeźb gdańskiego profesora ASP, Tomasza Sobisza pt. „Patrimonium”. Uwagę przykuwają hełmy różnych armii, nad nimi króluje głowa młodego mężczyzny. Bez hełmu, z zakneblowanymi ustami. Trudno interpretować to inaczej niż sprzeciw wobec wojny i związanej z nią masowej śmierci żołnierzy. Zestawienie hełmów różnych armii przypina mi podobną instalację z Muzeum im. J. Piłsudskiego w Sulejówku. Miała ona zwrócić uwagę na tragedię Polaków, którzy w czasie I wojny światowej w mundurach zaborczych armii stali naprzeciwko siebie.
Patrimonium
Przed wejściem do Książnicy im. Gerarda Labudy umieszczono na postumencie rzeźbę hełmu. Byłem trochę tym zaskoczony. Spodziewałem się po tym miejscu czegoś innego. Okazało się, że w Sali wystaw czasowych Książnicy eksponowane są prace gdańskiego rzeźbiarza, profesora ASP, Tomasza Sobisza pt Patrimonium. W przeszłości zwróciłem uwagę na jedną z prac artysty, pomnik prof. Gerarda Labudy, wybitnego mediewisty, znawcy dziejów Pomorza i Kaszub w Luzinie. Na wystawie eksponowane są różne cykle prac rzeźbiarza. Moją uwagę zwrócił jeden z nich zatytułowany „Warriors”.
Wojna jako temat
Jak wyjaśniają kuratorzy wystawy: „Sztuka Sobisza to zazwyczaj ekspozycja wątków tożsamości ukazanych ponad horyzontem czasu. Sobisz jest przekonany, że sztuka powstaje na horyzontach rozległych, w przestrzeni, która łączy umarłych z żywymi, oraz żywych – z tymi, którzy się jeszcze nie narodzili… Potrzeba uprawiania sztuki oraz obcowanie z depozytariuszami przeszłości, poszukiwanie „genius loci” nieustannie ukazują rzeźbiarzowi człowieka, jego walkę, lęki i nadzieje w sposób ponadczasowy i uniwersalny”. Kolekcję prac „Warriors” można interpretować w różny sposób, doszukując się w niej odniesień ponadczasowych, ale i związanych z „tu i teraz”. Dla mnie tym ostatnim jest kontekst wojny. Hełmy i głowa na postumencie kierują myśli ku losom żołnierzy.
Hełmy i jego symbolika
W przeszłości często wykorzystywano symbolikę hełmu, odnajdujemy ją na wielu upamiętnieniach poległych. Czy podobny zamysł miał autor? Czy ten temat chciał poruszyć? Możemy się tylko domyślać. Wystawie nie towarzyszy katalog, który mógłby pomóc w odpowiedzi na te pytania. Pozostaje więc duże pole do interpretacji, dzięki czemu możemy wejść w bardziej osobistą relację z ekspozycją, samodzielnie ją odczytywać. Co oznacza potężna głowa mężczyzny (żołnierza?) na postumencie? Jego twarz jest skierowana w stronę hełmów i obrazów na ścianach. Ma zakryte usta. Czy chciałby coś powiedzieć, wykrzyczeć? Sprzeciw wobec wojny, którego nie mógł wyrazić? Na podłodze rozsypano zardzewiałe tabliczki z grobów…
