Kilka lat temu z inicjatywy ówczesnego ministra spraw zagranicznych Radosława Sikorskiego opublikowano Atlas obecności polskiej za granicą. W przejrzystej i atrakcyjnej formie przedstawiono w nim rozmieszczenie Polaków w świecie, ich status prawny, główne organizacje, aktualne problemy. Zainteresowała mnie część poświęcona Polakom w Niemczech. Zawarte w niej podstawowe informacje zilustrowano ciekawymi mapami tematycznymi. To chyba pierwsza publikacja tego typu. Może być bardzo przydatna, także w różnych publicznych dyskusjach na temat polskich skupisk w świecie.
Bariery i wyzwania komunikacji polsko-niemieckiej
W ferworze dyskusji o Trybunale Konstytucyjnym na plan dalszy schodzi – bo zejść musi – wiele spraw, w tym i relacje polsko-niemieckie. W tym roku obchodzimy – co warto za każdym razem przypominać – 25 rocznicę podpisania traktatu polsko-niemieckiego o dobrym sąsiedztwie. W przeciwieństwie do strony niemieckiej, która z jubileuszem wiąże duże nadzieje i spore plany, strona polska sprawia wrażenie niezbyt zainteresowanej. Co takiego wydarzyło się w dwustronnych kontaktach, że znów – można odnieść wrażenie – stoimy do siebie plecami? W ubiegłym roku ukazał się dwutomowy leksykon komunikowania polsko-niemieckiego „Interakcje“. Jego lekturę powinno się zalecić jako obowiązkową naszym obecnym decydentom od dialogu międzynarodowego.
Wypędzeni w 1939 …
W dwudziestowiecznej historii Polski, mimo iż obchodzenie rocznic jest naszą podstawową wspólnotową praktyką pamięci, wiele wydarzeń pozostaje na uboczu lub w ogóle nie pojawia się w przestrzeni publicznej. Dzieje się tak, choć mają one wydawałoby się niemały „potencjał rocznicowy“. Jednym z takich nieobecnych szerzej faktów są dziś deportacje obywateli polskich z ziem włączonych do III Rzeszy w pierwszych latach wojny. Rozpoczęły się one już w październiku 1939 r. Do wiosny 1941 r. objęto nimi ok. 400 tys. osób z Pomorza, Wielkopolski, Górnego Śląska i rejencji ciechanowskiej. O losach wysiedlonych opowiada wystawa, która od kilku lat pokazywana jest w różnych miastach Polski. Jej autorami są Jacek Kubiak, Małgorzata Schmidt i Janusz Zemer. W tym roku ukazał się dwujęzyczny (polsko-niemiecki) katalog wystawy. Zamieszczono w nim opracowania historyczne oraz ponad 200 zdjęć i dokumentów.
Zawrót głowy?
W ostatnich tygodniach w niektórych mediach w Polsce można było przeczytać o roszczeniach niemieckiej Polonii, dotyczących skonfiskowanego w 1940 r. majątku Związku Polaków w Niemczech (ZPwN). Padały znaczne kwoty, które pobudzały dość zażarte dyskusje i spory. Głosy części ich uczestników trudno było jednak traktować jako merytoryczne, przede wszystkim odzwierciedlały głęboką niechęć i uprzedzenia wobec współczesnych Niemiec. Pisząc o polonijnych roszczeniach, nie zadano sobie jednak trudu, by zbadać stan prawny w tej kwestii. Dzisiaj sprawy te są bowiem przedawnione, z punktu widzenia prawnego nie do ruszenia. Można więc zadać pytanie, dlaczego zabiegi o odszkodowania pojawiły się tak późno? Jakie stanowisko w tej sprawie wcześniej zajmował ZPwN?