Być może jest to przejaw starzenia się. Po raz drugi w ostatnich miesiącach zapoproszono mnie do rozmowy jako świadka wydarzeń. Za pierwszym razem chodziło o rok 1989 i pierwsze lata pracy Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego. Dzisiaj wziąłem udział w spotkaniu z okazji 65. lecia mojej szkoły średniej, X LO we Wrocławiu. Uczestniczyli w nim przedstawicieli różnych generacji absolwentów, w dyskusji wzięli udział także dzisiejsi uczniowie. Broniąc się przed nostalgicznym nastrojem, siłą rzeczy związanym z takimi okazjami, pozwoliłem sobie na malutką prowokację.
Nadrabianie zaległości
Wydawało się, że już wszystko wiemy na temat wydarzeń związanych z wybuchem II wojny światowej. Z historii I stopnia powinniśmy przejść na stopień II (fr. histoire au second degré), z badania historii zdarzeniowej / faktograficznej na analizę powstawania i zmian pamięci zbiorowej. Jednak bliższe zaznajomienie się z problemami okresu przed wybuchem wojny i pierwszych miesięcy wojny, pokazuje, że jest jeszcze sporo do zrobienia. Jednym z efektów nadrabiania zaległości jest publikacja przez IPN reprintu „Sonderfahndungsbuch Polen” (Specjalnej Księgi Gończej dla Polski). Trudno wyjaśnić, dlaczego dopiero po dziesiątkach lat materiał ten w końcu ukazał się drukiem.
Młodzi Polacy a historia
Edukacja historyczna młodych Polaków jest wdzięcznym tematem dyskusji i obiektem różnych reformatorskich zamierzeń. Generalnie panuje przeświadczenie, że wiedzą niewiele, a jeśli już, to nie to, co powinni. W związku z ostatnimi zmianami (reformą trudno je nazwać) opracowano nowe programy, wkrótce ukażą się także podręczniki do historii najnowszej przewidziane do szkoły podstawowej i liceum. Podręcznik jednak przestał (a wraz z nim i nauczyciel), jak się wydaje, być głównym źrodłem informacji. Częściej – ucząc się historii lub zaspokajając swą ciekawość w tym względzie – młodzi korzystają po prostu z internetu. Jaka jest ich wiedza historyczna? Jakie wydarzenia z historii uważają za ważne? W lutym tego roku Zentrum für Osteuropa- und Internationale Studien z Berlina przeprowadziło w Polsce badania ankietowe na grupie prawie 2000 młodych ludzi w wieku od 16 do 34 lat. Część wyników tych badań jest już dostępna w sieci.
Wystawa na stulecie
W Berlinie w budynku MSZ otwarto czasową wystawę z okazji stulecia powstania Niemieckiego Związku Ludowego Opieki nad Grobami pt. „Europa, wojna i ja (Europa, der Krieg und ich)“. Wystawa pokazuje początki troski o mogiły wojenne w Europie od końca XIX wieku. Następnie przybliża główne zadania i pola aktywności Związku Ludowego w okresie „krótkiego stulecia”. „Pojednanie ponad grobami” oraz aktualne wyzwania dopełniają program wystawy. Nie zabrakło też – mimo narzuconej jubileuszem narracji – krytycznego spojrzenia na przeszłość.
(więcej…)
„Nieme świadectwa”
Wydawało się, że już wszystko wiemy o wybuchu II wojny światowej i jej skutkach. Być może jest to efekt „aha”, bo w końcu od dawna o tym wiedzieliśmy, jednak w natłoku innych spraw nie zwracało się na to uwagi. Od kilku tygodni zastanawiamy się w Polsce i Niemczech, co jest przyczyną, że nasza pamięć jest tak odmienna, pamiętamy / lub nie chcemy pamiętać o tych samych wydarzeniach. W rocznicę wybuchu wojny uruchomiono w Niemczech internetową wystawę „Nieme świadectwa. Inwazja hitlerowskich Niemiec na Polskę w fotografiach i dokumentach” (Stumme Zeugnisse 1939. Der deutsche Überfall auf Polen in Bildern und Dokumenten), która jest poświęcona obrazowi początku wojny w świetle prywatnych dokumentów wytworzonych przez żołnierzy: zdjęć, dzienników, listów. Materiały tego typu były znane od dawna specjalistom, jednak umieszczenie ich w jednym miejscu tworzy nową przestrzeń odbioru. Wystawa godna jest odnotowania.