Na tą publikację czekało wielu miłośników Wrocławia. Kartkując tom z planami z XIX i XX w., mogą analizować różne fazy rozwoju przestrzennego miasta. Większość z map publikowana jest po raz pierwszy. Wydawnictwo ukazało się jako piąta część wydawanej przez Instytut Herdera w Marburgu, we współpracy z Pracownią Atlasu Historycznego IH U. Wr. i Biblioteką U. Wr, serii „Historyczno-topograficzny atlas miast śląskich“. Autorami tomu są historyk i kierownik wspomnianej Pracowni, prof. Grzegorz Strauchold oraz historyk sztuki, prof. Rafał Eysymontt. Publikacja dostępna jest w trzech językach: po polsku, niemiecku i angielsku.
Zainteresowanie Wrocławiem, jego historią, ale i współczesnością nie słabnie. Można nawet powiedzieć, że wzrosło po uzyskaniu statusu Europejskiej Stolicy Kultury. Jednym ze sposobów jego zaspokajania są kolejne publikacje. Niedawno odbyły się promocje książek E. Mühle’go oraz Uwe Rady i Mateusza Hartwicha. Pierwsza z nich to jednotomowa synteza dziejów Wrocławia od czasów założenia miasta po dzień współczesny. Niemiecki autor, profesor historii na uniwersytecie w Münster, przedstawił panoramę dziejów miasta do naszych czasów. To kolejna książka napisana przez cudzoziemca, która dostępna jest także zagranicą. Losy „kwiatu Europy” zachęcają do chwytania za pióro nie tylko Polaków.
Druga z publikacja jest owocem ambitnego projektu. Znani dziennikarze postanowili opowiedzieć o związkach Wrocławia ze stolicą Niemiec, Berlinem. Do współpracy zaprosili autorów reprezentujących różne style i dyscypliny. W ten sposób powstała ciekawa mozaika relacji między obu metropoliami, o których zwykle nie wiemy lub nie pamiętamy. Śledząc kolejne jej elementy, zadajemy sobie pytanie o rolę cezur w historii miast(a), zwłaszcza roku 1945. Jak interpretować wzajemne związki obu ośrodków? Co jest podstawą tego porównania? Przynależność państwowa, narodowa, fundament kultury? Co dowodzi stanu owych kontaktów? Zamieszkujący te miasta ludzie, czy budynki, które powstały w różnych epokach i są świadectwem działalności różnych narodów? Atrakcyjności publikacji dodają liczne zdjęcia, które wykonali fotografowie z Polski i Niemiec w obu metropoliach.
Do rąk czytelników, poszukujących „wratislavianów” trafiła w tych dniach trzecia ważna publikacja, „Atlas historyczno-topograficzny Wrocławia”. To już piąty tom serii zaplanowanej na 34 tomy, która nosi tytuł: Historyczno-topograficzny atlas miast śląskich. Pomysł zaczęto realizować w Instytucie Herdera w Marburgu w 2010 r. Punktem wyjścia były materiały zgromadzone w zbiorach Instytutu. Na potrzeby Atlasu wykonano też dodatkowe mapy. Polskimi partnerami projektu są Pracownia Atlasu Historycznego Instytutu Historycznego UWr. oraz Biblioteka UWr.
Dzieje miast podzielono na kilka okresów, tworząc podstawę do porównania rozwoju różnych ośrodków naszego regionu. Dotąd wydano atlasy Zgorzelca, Opola, Węglińca, Nowej Soli. Pokazano początki industrializacji na Śląsku, rozwój miast w okresie wilhelmińskim oraz międzywojennym. Zniszczenia II wojny światowej były wstępem do ukazania etapów odbudowy oraz początków przedudowy miast w duchu socjalistycznym. Obecna sytuacja miast zamyka chronologicznie program Atlasu. Główną uwagę poświęcono w tej części transformacji.
Atlas Wrocławia opracowali znani badacze, prof. Grzegorz Strauchold, kierownik Pracowni Atlasu Historycznego oraz prof. Rafał Eysymontt. Atlas składa się z dwóch wyraźnych części: w pierwszej ukazano historię Wrocławia i jego rozwój przestrzenny, w drugiej zamieszczono unikalne topograficzne mapy urzędowe oraz zdjęcia lotnicze. Czytelnik może skorzystać z dobrej jakości planów miasta w różnych okresach, które zwykle są trudno dostępne. Do map dołączono ilustracje (grafiki, zdjęcia). Zainteresowały mnie szczególnie dwie mapy, jedną z nich zobaczyłem po raz pierwszy. To radziecka mapa z kwietnia 1945 r. (Plan goroda Breslau) w skali 1:10000 oraz mapa obrazująca zniszczenia Wrocławia w 1945 r. (Stan zniszczeń z 1945 r.) w skali 1:100000.
Pierwsza z wymienionych powstała w związku z walkami o Wrocław. Radziecki sztab generalny po przeanalizowaniu planów z lat 1934-45 oraz naniesieniu informacji ze zwiadu lotniczego z lutego 1945 r. sporządził na potrzeby walk o twierdzę nową mapę. Zaznaczono na niej obszary o znaczeniu militarnym (niebieski kolor). Ponadto za pomocą czerwonej kreski wytyczono przebieg frontu wokół Festung Breslau. Na podstawie drugiej z map można przeanalizować stopień zniszczenia miasta. W wyniku działań wojennych ucierpiały przede wszystkim budynki na dawnych przedmieściach na południe i zachód od śródmieścia. Atlas zamykają wskazówki bibliograficzne.
Książka jest starannie wydana, duży format pozwala bez problemu śledzić zmiany na mapie miasta w ciągu dziesięcioleci. Podobnie jak poprzednie tomy, i ten wkrótce będzie dostępny online, co zapewne przysporzy mu rzesze czytelników.
Wrocław/Breslau. Historyczno-topograficzny atlas miast śląskich / Historisch-topographischer Atlas schlesischer Städte, t. / Bd. 5, wyd. przez Petera Haslingera, Wolfganga Krefta, Grzegorza Straucholda i Rościsława Żerelika, opr. przez Grzegorza Straucholda i Rafała Eysymontta, Marburg-Wrocław 2016.
A jeśli się doda jeszcze książkę Normana Daviesa, nawet przy uwzględnieniu jej słabostek, to się okaże, że Wrocław dysponuje teraz serią znakomitych syntez dziejów miasta.