Ostatnia 75. rocznica zakończenia II wojny światowej, którą obchodziliśmy w ubiegłym roku, zwróciła raz jeszcze uwagę na to wydarzenie a także jego wielowymiarowe i długotrwałe skutki. Przypomniano wielkie konferencje w Jałcie i Poczdamie oraz podstawy nowego powojennego ładu. Mniejszą uwagę poświęcono tym razem losom ludności cywilnej, jednostkowym tragediom, dotykającym miliony niezależnie od ich narodowości. Może to nieco dziwić, ponieważ dotąd taka optyka oddolnego doświadczenia i przeżycia była bardzo podkreślana. Dostępnych jest wiele świadectw, które stanowią nawet po wielu dekadach poruszający materiał. Czy to oznacza, że temat został już wyczerpany, a nasza uwaga głownie koncentruje się teraz na sprawach bieżących? Nie jest łatwo odpowiedzieć na to pytanie w jednoznaczny sposób. (więcej…)
Inicjatywa budowy polskiego pomnika w Berlinie. Tezy do dyskusji
Inicjatywa budowy polskiego pomnika w Berlinie wkroczyła w nowy etap. Po oficjalnym ogłoszeniu projektu odbyło się wiele dyskusji. Projektem zainteresowały się media. Opublikowano wiele artykułów. Projektem zainteresowali się także politycy. W Berlinie otwarto biuro koordynacyjne. Część głosów „za i przeciw” budowie pomnika zbiera publikacja, która ukazała się dzięki Niemieckiej Centrali Kształcenia Politycznego w Berlinie. Jesteśmy obecnie w dobrym momencie, by raz jeszcze przyjrzeć się bliżej projektowi, wskazać jego mocne i ewentualnie słabsze strony. W przeszłości zabierałem nieraz głos na ten temat, będzie więc to i dla mnie okazja, by zweryfikować własny punkt widzenia. (więcej…)
„Nieme świadectwa”
Wydawało się, że już wszystko wiemy o wybuchu II wojny światowej i jej skutkach. Być może jest to efekt „aha”, bo w końcu od dawna o tym wiedzieliśmy, jednak w natłoku innych spraw nie zwracało się na to uwagi. Od kilku tygodni zastanawiamy się w Polsce i Niemczech, co jest przyczyną, że nasza pamięć jest tak odmienna, pamiętamy / lub nie chcemy pamiętać o tych samych wydarzeniach. W rocznicę wybuchu wojny uruchomiono w Niemczech internetową wystawę „Nieme świadectwa. Inwazja hitlerowskich Niemiec na Polskę w fotografiach i dokumentach” (Stumme Zeugnisse 1939. Der deutsche Überfall auf Polen in Bildern und Dokumenten), która jest poświęcona obrazowi początku wojny w świetle prywatnych dokumentów wytworzonych przez żołnierzy: zdjęć, dzienników, listów. Materiały tego typu były znane od dawna specjalistom, jednak umieszczenie ich w jednym miejscu tworzy nową przestrzeń odbioru. Wystawa godna jest odnotowania.
Adenauer na ławie oskarżonych
W ferworze dyskusji o nowelizacji ustawy o IPN w mediach znów pojawiły się informacje o rzekomych działaniach manipulacyjnych ze strony RFN od lat 50. XX w. Posunięto się nawet dalej. Głównym oskarżonym stał się pierwszy kanclerz RFN, Konrad Adenauer. Postanowiłem bliżej przyjrzeć się tym zarzutom. Ich formułowanie niewiele ma wspólnego z warsztatem historyka i wymogami postępowania badawczego. Przykre, że biorą się za to zawodowi historycy, w dodatku pracownicy instytucji, która w nazwie ma „pamięć narodowa“. (więcej…)
Po co jeszcze jeden pomnik w Berlinie?
Czy w Berlinie powinien powstać jeszcze jeden pomnik poświęcony ofiarom II wojny światowej? Chodzi o obywateli polskich, którzy cierpieli i ginęli podczas ostatniej wojny z rąk niemieckiego okupanta. Czy można poświęcić tylko jednej grupie narodowej (lub państwowej) osobny pomnik? Co z innymi pomysłami upamiętnienia, które pojawiły się już wcześniej? Czy nie powinno się postawić pomnika wszystkim ofiarom niemieckiej agresji w krajach Europy Środkowo-Wschodniej?