W Instytucie Badań Podręcznikowych w Brunszwiku ostatni raz byłem ponad dekadę temu. To miejsce dla mnie bardzo ważne. Tu stawiałem pierwsze kroki jako stypendysta, potem członek prezydium Polsko-Niemieckiej Komisji Podręcznikowej. Z biegiem czasu relacje rozluźniły się, rzadziej zajmowałem się sprawami podręcznikowymi. Byłem jednak w kontakcie z kolegami z tej placówki. Tak się wreszcie złożyło, że znów znalazłem się w progach Instytutu. Wiele w nim się zmieniło. Wprawdzie historyczna willa z zewnątrz wydaje się ta sama, jednak w środku dokonano rewolucyjnej przebudowy. W miejscu dawnego domu dla stypendystów powstał nowoczesny gmach biblioteki oraz osobny budynek biurowy. Kompleks udostępniono we wrześniu 2022 roku.
Nie tylko nazwa
Instytut Międzynarodowych Badań Podręcznikowych im. Georga Eckerta był dla mnie (ale i dla wielu mi podobnych) jednym z bardzo ważnych adresów na mapie naukowych kontaktów (obecnie Leibniz-Institut für Bildungsmedien | GEI). Spędziłem tu kilka miesięcy na zbieraniu materiałów do mojej pracy magisterskiej, potem prowadziłem kwerendy do różnych analiz podręcznikowych. Moje relacje z Instytutem zacieśniły się pod koniec lat 90. XX w., gdy zaproszono mnie do prezydium Polsko-Niemieckiej Komisji Podręcznikowej.
Bardzo ceniłem sobie i atmosferę tej placówki, i jej bogate zbiory. Tą pierwszą tworzyli wspaniali pracownicy (z częścią z nich utrzymuję do dziś przyjacielskie relacje), którzy służyli chętnie radą i pomocą. Instytut posiada największy zbiór podręczników do nauk humanistycznych, przede wszystkim historii. Może to brzmieć dziwnie, ale gdy nie mogłem znaleźć jakiegoś polskiego podręcznika, pytałem w Instytucie. Zwykle był już w jego księgozbiorze. Po 2011 roku moje kontakty rozluźniły się.
W kolejnej dekadzie Instytut przeszedł ogromne przeobrażenia: z placówki badań podręcznikowych przeobraził się w centrum badań mediów edukacyjnych. Jednak pomimo tych zmian, będących skutkiem rewolucji cyfrowej, która wywiera wpływ na wszystkie sfery naszego życia, podręcznik nadal pozostaje ważnym przedmiotem badań dotyczących edukacji.
Rocznica
W 2015 roku Instytut obchodził 40 lecie istnienia. Jednak jego początki sięgają lat 50. XX wieku. Patron Instytutu, prof. Georg Eckert, utworzył w 1951 roku na Uniwersytecie Technicznym w Brunszwiku Międzynarodowy Instytut Poprawy Podręczników. Był zdania, że odpowiednie zmiany w podręcznikach szkolnych używanych przez zwaśnione narody mogą przyczynić się do pojednania między nimi i zapewnienia trwałego pokoju w Europie.
W kolejnych latach odbyły się rozmowy podręcznikowe niemiecko-francuskie, po 1956 roku – mimo braku stosunków dyplomatycznych – także niemiecko-polskie. Po śmierci Eckerta w 1974 r. utworzono samodzielny Instytut. Jego siedzibą została Villa von Bülow z pierwszej połowy XIX w. Umieszczono w niej sale konferencyjne, gabinety dla pracowników naukowych. Na parterze i półpiętrze zlokalizowano bibliotekę.
Dzięki aktywności swych pracowników w szybkim czasie Instytut stał się centralnym ośrodkiem międzynarodowych badań podręcznikowych.
Nowy etap
We wrześniu 2022 roku otwarto campus złożony z kilku budynków. W jego skład weszła Villa von Büllow, budynki biblioteki oraz biurowy im. Margarete Rothbarth, niemieckiej historyczki i badaczki podręczników szkolnych. W dawnych pomieszczeniach biblioteki powstała multimedialna wystawa na temat historii instytutu oraz mediów edukacyjnych. Księgozbiór przeniesiono do nowej lokalizacji, a pracownicy naukowi doczekali się nowoczesnych gabinetów.
Moją uwagę zwróciła przede wszystkim wystawa (na pracę w bibliotece tym razem nie miałem czasu). Moim przewodnikiem był dr Marcin Wiatr, pracownik Instytutu, koordynator projektu podręcznika polsko-niemieckiego ze strony niemieckiej. Ekspozycja warta jest obejrzenia. Składa się z części stałej i czasowej (ta ostatnia została poświęcona dziejom komisji podręcznikowej polsko-niemieckiej odraz projektowi podręcznika polsko-niemieckiego). Do wystawy stałej wykorzystano "interaktywną ścianę” (umieszczono na niej informacje o budynku, historii instytutu i jego patronie, prof. Georgu Eckercie. Spore wrażenie robi przegląd mediów edukacyjnych od czasów najdawniejszych po współczesność), „cztery interaktywne stoły z mediami” (pracownicy instytutu prezentują poszczególne działy, głos zabierają badacze i stypendyści z całego świata, istnieje możliwość zobaczenia różnych pomieszczeń szkolnych z całego globu).
Wystawa jest dostępna po niemiecku i angielsku, streszczenia są dostępne w alfabecie Braille'a.
