Do ciekawszych naukowych projektów polsko-niemieckich ostatnich lat należy inicjatywa Centrum Studiów Wschodnich Uniwersytetu im. Ludwika Maksymiliana w Monachium oraz Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. W. Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego (CSNE). Placówki te od 2011 r. wspólnie prowadzą seminarium doktorskie, które poświęcone jest relacjom polsko-niemieckim. Jego pomysłodawcami byli prof. Martin Schulze-Wessel oraz piszący te słowa. Projekt wrocławsko-monachijski wsparł Niemiecki Instytut Polski w Darmstadt, Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej (DAAD) oraz Polsko-Niemiecka Fundacja na Rzecz Nauki. Wczoraj odbyła się pierwsza obrona doktoratu uczestnika seminarium, w której miałem zaszczyt być recenzentem (Zweitgutachter). Mgr Katharina Aubele przedłożyła bardzo ciekawą rozprawę pt. Zaangażowanie wypędzonych kobiet w pierwszych dziesięcioleciach Republiki Federalnej Niemiec w instytucjach kościelnych, ziomkostwach i polityce. Kolejne obrony przewidziane są w następnych miesiącach. Myślę, że warto przybliżyć ten unikatowy projekt.
Projekt wrocławsko-monachijski powstał przez czterema laty. Impulsem była 20. rocznica podpisania układów polsko-niemieckich. Pomysłodawcy postawili sobie ambitne cele. Chcieli utworzyć wspólne polsko-niemieckie seminarium doktorskie, które umożliwiłoby młodym badaczom z Polski i Niemiec realizację różnych tematów z zakresu stosunków polsko-niemieckich i historii obu krajów w XX w. Miał to być kolejny krok w pogłębianiu intensywnej współpracy akademickiej między Polską a Niemcami, jak i wzmocnieniu międzynarodowego naukowego usieciowienia (Vernetzung). Dużą uwagę zwrócono na polsko-niemiecką opiekę nad doktorantami, by uwrażliwić przyszłych absolwentów na istnienie różnych tradycji naukowych, pokazać specyficzne sposoby podejścia w Polsce i Niemczech do badań i ich prezentacji. Utworzenie seminarium postrzegano też w kategoriach europeizacji nauki.
Seminarium doktorskie „Polska i Niemcy w nowoczesnej Europie“ udało się stosunkowo szybko uruchomić, mimo pewnych trudności z pozyskaniem potencjalnych strategicznych partnerów, którzy mogliby ufundować stypendia dla młodych badaczy. Seminarium skoncentrowało się na czterech zakresach tematycznych. Są to:
- Europa jako warunek i wizja w stosunkach polsko-niemieckich,
- Polityczne i kulturalne lojalności w Polsce i w Niemczech,
- Migracje i transfer wiedzy,
-
Zmiana asymetrii społeczno-ekonomicznej i kulturowych wzorców recepcji – Polska i Niemcy w europejskiej perspektywie porównawczej.
Szybko wyłoniono pierwszych seminarzystów, których wybierano wspólnie w Polsce i Niemczech. Odbyły się workshopy poświęcone różnym zagadnieniom metodologicznym. Uczestnicy seminarium wzięli też udział w czterech szkołach letnich, przygotowanych we współpracy z Centrum Studiów Niemieckich z Paryża (CIERA).
Duże wsparcie w realizacji projektu okazał Niemiecki Instytut Polski z Darmstadt oraz Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej (DAAD) i Polsko-Niemiecka Fundacja na Rzecz Nauki. Obecnie seminarium po stronie niemieckiej kieruje prof. Guido Hausmann.
Wczoraj w Monachium odbyła się pierwsza polsko-niemiecka obrona. Mgr Katharina Anna Aubele przedłożyła rozprawę doktorską pt. Zaangażowanie wypędzonych kobiet w pierwszych dziesięcioleciach Republiki Federalnej Niemiec w instytucjach kościelnych, ziomkostwach i polityce, której promotorem był prof. Martin Schulze-Wessel (mnie przypadła rola drugiego recenzenta / Zweitguachter).
Kilka zdań o rozprawie. Stanowi ona – co zgodnie potwierdzono wczoraj w czasie obrony – ważny krok do zrozumienia roli i znaczenia wysiedlonych kobiet w życiu społecznym i politycznym w pierwszych dziesięcioleciach RFN. Doktorantka z powodzeniem podważyła często spotykane obiegowe opinie, że była to grupa pasywna, a w swej aktywności ograniczyła się jedynie do sfery prywatnej. Kobiety te były od samego początku aktywne, wyłamując się z ról narzucanych im przez tradycję. Pokazała to na trzech polach ich aktywności: w kościołach i ich organizacjach, organizacjach ziomkowskich oraz w polityce. Często kobiety te – zmuszone przez los do zewnętrznej aktywności – odkrywały w sobie wielkie zdolności. Inicjowały tworzenie organizacji, które miały pomóc w pokonaniu trudności doświadczanych przez tą grupę niemieckiego społeczeństwa. Nie godziły się też na dalsze przypisywanie im stereotypowych ról kobiecych. Proces powojennej emancypacji był więc widoczny także w tym środowisku kobiecym. Szczególnie interesujące dla polskiego czytelnika były rozdziały poświęcone karierom politycznym oraz przedstawienie stosunku do Polski czy tzw. Nowej Polityki Wschodniej. Wkrótce rozprawa dr Aubele ukaże się drukiem.
W następnych miesiącach przewidziane są kolejne obrony doktoratów uczestników tego seminarium. Ponadto w przyszłym roku akademickim chcemy zorganizować we Wrocławiu i Monachium cykl wykładów, w których będą brać udział opiekunowie prac doktorskich. Zaplanowaliśmy przy tej okazji dodatkowe spotkania z doktorantami. Pod koniec września w Darmstadt odbędzie się kolejny workshop poświęcony różnym aspektom metodologicznym. Jego organizatorem jest nasz partner Niemiecki Instytut Polski. W następnych miesiącach ponowimy starania o pozyskanie partnera strategicznego dla tego projektu, dzięki czemu będziemy mogli sfinansować stypendia dla młodych badaczy.
