W debacie na temat przyszłego pomnika w Berlinie (Polen-Denkmal) pojawił się projekt nazywany kompromisowym. Zakłada on m.in. wprowadzenie do mapy stolicy Niemiec placu 1 września 1939 r. Trochę zaskakuje, że w komentarzach akurat ten punkt propozycji przeszedł bez echa. Data jak najbardziej historyczna. Tylko czy nadaje się na nazwę topograficzną? Jakie skojarzenia może z sobą nieść? (więcej…)
Najkrótszy możliwy wykład dotyczący historii Polski w XX w. musiałby skoncentrować się na trzech datach: 1918 r., 1939 r. i 1989 r. Pierwsza z nich to data odrodzenia państwa polskiego po ponad stuletnim okresie rozbiorów między trzech sąsiadów Rosję, Niemcy i Austrię. Druga data to agresja niemiecka na Polskę, która rozpoczęła konflikt ogólnoeuropejski, a wkrótce globalny. W dodatku zwycięstwo, które nadeszło po sześciu latach w przypadku Polski było co najwyżej połowiczne. Wojna zakończyła się ogromnymi zmianami terytorium Polski i uzależnieniem od ZSRR. Wreszcie trzecia data: to czas upadku komunizmu i odzyskania przez Polskę suwerenności. „Krótki wiek XX” dla Polaków to zatem długi marsz ku wolności w wymiarze państwa, jak i pojedynczego obywatela. Brak niepodległości oznaczał bowiem także brak lub głębokie ograniczenie podstawowych swobód obywatelskich.
Wydaje się, że nasza wiedza o II wojnie światowej jest ogromna. Od tych wydarzeń minęło już ponad 70 lat, co oznacza niemal tak samo długi czas badań i analiz. Ich efektem są liczne publikacje, jak wybory źródeł, opracowania, wspomnienia i relacje, albumy zdjęć, filmy. Zainteresowanie wojną nie spada. Z pewnością przemawia za tym nie tylko problem wyjątkowości tych wydarzeń i ich długofalowych skutków. Ważnym powodem jest chyba także próba zrozumienia tamtych czasów przez nowe pokolenia. Sytuacja jest o tyle nowa, iż ten wysiłek poznania odbywa się już prawie bez pośrednictwa świadków tamtych wydarzeń, tak ważnych w rodzinnym przekazie doświadczeń historycznych. W przyszłości coraz większą rolę będą odgrywać różnego rodzaju muzea, jak np. powstające w Gdańsku Muzeum II wojny światowej. Wprawdzie otwarcie zapowiedziane jest dopiero na przyszły rok (okrągła rocznica zakończenia II wojny światowej), jednak jego pracownicy rozwinęli już działalność na różnych polach. Opracowano koncepcję wystawy, kompletowane są zbiory. Ukazują się kolejne ważne publikacje, opracowania monograficzne, materiały pokonferencyjne poświęcone różnym aspektom II wojny światowej, wspomnienia. Ukazują się również albumy zdjęć. Właśnie otrzymałem bardzo ciekawy tom poświęcony codzienności niemieckiej okupacji w Polsce w latach 1939-1945 autorstwa Joanny Urbanek. Zamieszczone tam zdjęcia, niejednokrotnie opublikowano po raz pierwszy.
(więcej…)
1 września w centrum Berlina przed Bramą Brandenburską otwarto wystawę plenerową poświęconą agresji na Polskę w 1939 r. Ponieważ staram się na bieżąco śledzić enuncjacje prasowe gazet różnych kolorów i odcieni, stwierdziłem więc, że wydarzenie to nie zostało u nas odnotowane. A szkoda. Wystawa zorganizowana przez niemiecką Fundację Topografia Terroru (udostępnia ona również wystawę o powstaniu warszawskim) zasługuje nie tylko na zauważenie, lecz i na dłuższy komentarz.
professor of modern history, blogger - @blogihistoria and podcaster - @2hist1mikr. Personal opinion
