Zrealizowane

Z

Poniżej przestawię wybrane projekty, w których uczestnictwo szczególnie wzbogaciło moją wiedzę i warsztat badawczy.

Wysiedlenia, Polacy w Niemczech, Pracownia

Na początku lat 90. prof. Karol Jonca zaprosił mnie do realizacji projektu poświęconego edycji źródeł na temat wysiedlenia ludności niemieckiej i osiedlenia ludności polskiej w Świdnicy-Krzyżowej. Był to jeden z pierwszych projektów zajmujących się tą problematyką. Jego efekty ukazały się w języku polskim i niemieckim, co także było dla mnie ważnym osiągnięciem.

W latach 1993–94 zrealizowałem ze studentami historii oraz socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego projekt badawczy poświęcony Polakom w Berlinie (we współpracy z prof. Władysławem Misiakiem oraz dr hab. Zbigniewem Frasem). Podstawą były dwa wyjazdy studyjne do Berlina, które umożliwiły przeprowadzenie wywiadów i wykonanie kwerend. Efekty tego projektu przedstawiono na konferencji w Siegen w 1994 r. i opublikowano. Po otrzymaniu informacji o pozbawionym należytej opieki archiwum Zjednoczenia Polskich Uchodźców (Monachium), zorganizowałem jego przeniesienie do Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego. By stworzyć ramy organizacyjne dla tego zbioru, złożyłem wniosek o utworzenie Pracowni badań polskiej emigracji politycznej w Niemczech, którą do dzisiaj kieruję. W ostatnich latach uporządkowano zbiór, stworzono pierwszy katalog. Pod moim kierunkiem powstała rozprawa doktorska mgr. Łukasza Wolaka, która stanowi pierwsze opracowanie dziejów Zjednoczenia Polskich Uchodźców.

Integracja europejska, opozycja antyhitlerowska, Konrad Adenauer

W drugiej połowie lat 90. katedra im. K. Adenauera na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego zapoczątkowała cykl zajęć dla nauczycieli i uczniów wrocławskich szkół, które poświęcono różnym zagadnieniom integracji europejskiej. Podjąłem się przygotowania materiałów źródłowych i wprowadzających opracowań. W ten sposób powstał wybór źródeł (3 wydania) oraz seria publikacji poświęconych twórcom integracji europejskiej. Zwieńczeniem tych moich zainteresowań było przygotowanie przeze mnie programu, materiałów dla nauczyciela oraz podręcznika dla gimnazjum pt. Europa daleka czy bliska, który wykorzystywano w ramach ścieżki międzyprzedmiotowej: edukacja europejska. Oceniam te działania jako bardzo ważne w latach przygotowujących Polaków do akcesji. Szkoły odczuwały mocno brak przydatnych materiałów dydaktycznych na ten temat i tą lukę chciałem w części wypełnić.

Moje początkowe zainteresowania wybranymi aspektami stosunków polsko-niemieckich po 1945 r., rozszerzyłem na historię Niemiec w okresie rządów pierwszego kanclerza RFN, Konrada Adenauera (do 1961 r.) oraz dzieje NRD w tych samych dekadach. Relacjom polsko-niemieckim w trójkącie Warszawa-Berlin-Bonn poświęciłem dysertację, w której starałem się dostrzec powiązania i wpływy we wzajemnych stosunkach lat 50. Równolegle interesowałem się niemiecką opozycją antyhitlerowską, zwłaszcza środowiskiem skupionym wokół H. J. von Moltke (Krąg z Krzyżowej). Szczególną uwagę poświęciłem jego wyobrażeniom o przyszłej Europie. Okazją do pogłębionego zajęcia się postacią K. Adenauera były nie tylko publikacje, które przygotowałem dla katedry im. K. Adenauera oraz Fundacji Adenauera (m.in. Adenauer a Europa, 3 wydania), lecz także zorganizowana przeze mnie konferencja naukowa, która pozwoliła na określenie stanu badań w Polsce i w Niemczech (Konrad Adenauer. Człowiek, polityk i mąż stanu, 2 wydania). W tym też czasie zorganizowałem dla studentów wyprawę naukową do Niemiec śladami K. Adenauera.

“Powstanie ludowe” w NRD, opór społeczny

W drugiej połowie lat 90. zająłem się szerzej dziejami NRD. Pierwszym tego efektem była wspólna publikacja z prof. Andrzejem Małkiewiczem poświęcona polskim odgłosom powstania ludowego w NRD w 1953 r. Temat ten poruszaliśmy często w następnych latach czy to uczestnicząc w różnych konferencjach naukowych w kraju i zagranicą, czy też wspólnych publikacjach. W ten sposób zrodził się pomysł projektu badawczego dotyczącego oporu społecznego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1945–1956. Do współpracy udało nam się pozyskać kolegów z Polski (m.in. dr Łukasz Kamiński) oraz zagranicy. Wstępne efekty tego projektu opublikowaliśmy w osobnym tomie. Zarówno badania nad polskimi reakcjami na powstanie w NRD w 1953 r., jak i porównawcze badania nad oporem społecznym w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, miały charakter nowatorski i będą kontynuowane w przyszłości. Pewnym podsumowaniem dotychczasowych badań nad tymi zagadnieniami była zorganizowana przeze mnie w czerwcu 2003 r. międzynarodowa konferencja, w czasie której rozpatrywaliśmy kwestie powstania czerwcowego w NRD na tle innych powstań w bloku państw komunistycznych („Powstanie Czerwcowe w NRD 1953 roku na tle innych wystąpień antykomunistycznych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej/Der Juni-Aufstand in der DDR 1953 und andere antikommunistische Aufstände in den Ländern Ostmitteleuropas”, Wrocław, 21–22 czerwca 2003 r.). W Berlinie w 2010 r. na zjeździe historyków niemieckich w ramach sekcji: „Grenzen überwinden – Die Systemgrenzen sprengende Kraft von Opposition und Widerstand in der DDR“ wygłosiłem referat pt. „West-Kontakte ostdeutscher und osteuropäischer Opposition“. Do wystąpienia wykorzystałem m.in. interesujące materiały IPN poświęcone inwigilacji polskiej opozycji politycznej i jej kontaktów z Niemczami z NRD i RFN.

Pamięć historyczna, kultury pamięci, polityka wobec pamięci

Brak na rynku polskim krytycznych opracowań poświęconych dziejom NRD i relacjom polsko-niemieckim zainspirował mnie do uruchomienia serii publikacji: „NRD. Polityka – Społeczeństwo – Kultura”. Dotychczas ukazało się 11 tomów (kolejne są w przygotowaniu). Autorami są i uznani historycy polscy, jak i młodzi badacze, którzy stawiają pierwsze kroki w nauce. O wysoki poziom serii dba rada naukowa. Seria ukazuje się w renomowanym wydawnitwie wrocławskim ATUT.

W latach 2001–2007 brałem udział w projekcie kierowanym przez prof. Stefana Troebsta z Geisteswissenschaftliches Zentrum Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas (GWZO) w Lipsku nt. pamięci historycznej w krajach, które doświadczyły upadku dyktatur(Diktaturbewältigung und Geschichtskultur in Polen und Spanien im Vergleich). Udział w tym projekcie zaowocował nie tylko wspólnymi konferencjami (Santiago de Compostella, 2002, Krzyżowa, 2003, Warszawa-Kazimierz 2006), lecz także publikacjami. Podsumowaniem tego projektu była publikacja pt. „Diktaturerinnerung und Geschichtskultur im östlichen und südlichen Europa. Ein Vergleich der Vergleiche” (Leipzig 2010), gdzie zamieściłem studium poświęcone polskiej polityce historycznej po 1989 r. W 2008 r. prof. S. Troebst zaprosił mnie do realizacji międzynarodowego projektu „Remembering Communism: Methodological and Practical Issues of Approaching the Recent Past in Eastern Europe” (kierownicy: prof. dr Stefan Troebst z Geisteswissenschaftliches Zentrums Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas (GWZO) w Lipsku oraz prof. dr Maria N. Todorova z University of Illinois at Urbana-Champaign, IL, USA). Projekt jest jeszcze w trakcie realizacji.

W 2007 roku opublikowałem tom studiów poświęconych kulturom pamięci w Polsce. Książka spotkała się z życzliwym przyjęciem recenzentów. Zachęciło mnie to do kontynowania problamatyki pamięci historycznej, polityki wobec pamięci, czy kultur pamięci. W kolejnych studiach interesowały mnie i problemy europejskie, jak również relacji polsko-niemieckich oraz dyskusje w Polsce.

Odszkowania, polityka zagraniczna

W 2002 r. prof. Günter Hockerts z Ludwig-Maximilians-Universität w Monachium zaprosił mnie do realizacji międzynarodowego projektu badawczego poświęconego kwestii odszkodowań (Integration – Exklusion. Die deutsche Entschädigung für NS-Opfer in West- und Osteuropa 1953–1975.). Pierwsze efekty realizacji tego projektu miałem okazję przedstawić zarówno na specjalnie w tym celu zorganizowanej konferencji w Monachium, jak i na zjeździe historyków niemieckich w Kilonii w 2004 r. (wygłosiłem referat pt. „Der Streit um die polnischen Entschädigungsansprüche an die Bundesrepublik Deutschland)“. Podjęte wtedy badania zachęciły mnie do dalszych studiów, czego efektem była moja rozprawa habilitacyjna. Sprawa wypłaty niemieckich odszkodowań dla ofiar polityki narodowosocjalistycznej okresu II wojny światowej
interesuje mnie nadal. W 2009 r. prof. Constantin Goschler z Ruhr-Universität Bochum zaprosił mnie do realizacji międzynarodowego projektu badawczego poświęconego dziejom Fundacji „Pamięć, Odpowiedzialność, Przyszłość” i jej organizacji partnerskich (Zeithistorische Einordnung der Arbeit der Stiftung „Erinnerung, Verantwortung und Zukunft“ und ihrer Partnerorganisationen). Uczestniczyłem w wielu konferencja w Bochum, Wrocławiu, Berlinie i in. Efektem tego projektu jest czterotomowe opracowanie. Jestem współredaktorem tej serii (obok prof. prof. Goschlera, Jose Brunnera i Philippa Thera).

W 2006 r. ukazał się tom źródeł do polskiej polityki zagranicznej w 1957 r., który przygotowałem do druku wraz z amb. dr. Tadeuszem Szumowskim w ramach prestiżowej serii: Polskie Dokumenty Dyplomatyczne wydawanej przez Polski Instytut Spraw Międzynarodowych. Było to też zwieńczenie moich wcześniejszych zainteresowań polską polityką zagraniczną. W tym nurcie mojej aktywności mieściło się powołanie (we współpracy z dr hab. Bożeną Szaynok i prof. Jakubem Tyszkiewiczem) osobnej serii wydawniczej „Wrocławskie Studia z Polityki Zagranicznej” (dotąd ukazały się 3 tomy). Drukowaliśmy tam swoje teksty, jak i kolegów z Wrocławia i innych ośrodków akademickich.

Przymusowe migracje

W latach 2007–2009 uczestniczyłem w dużym projekcie międzynarodowym pt. „Das Jahrhundert der Vertreibungen. Deportation, Zwangsaussiedlung und ethnische Säuberung in Europa 1912–1999. Ein Lexikon“, którego kierownikiem naukowym był prof. Detlef Brandes z Institut für Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa der Heinrich-Heine-Universität w Düsseldorfie. Wzięło w nim udział ponad 100 naukowcow z całej Europy. Efekty pracy pokazano w publikacji pt. Lexikon der Vertreibungen. Deportation, Zwangsaussiedlung und ethnische Säuberung im Europa des 20. Jahrhunderst. Jestem współredaktorem oraz autorem haseł zamieszczonych w leksykonie.

Badania podręcznikowe, polsko-niemiecki podręcznik do historii

Pod koniec lat 90. XX wieku włączyłem się aktywnie do prac Komisji Podręcznikowej Polsko-Niemieckiej. Wkrótce zostałem członkiem jej prezydium. Miałem okazję realizować różne analizy zawartości podręczników, uczestniczyć w warsztatach dla nauczycieli, opracowywać materiały pomocnicze i podręcznik. W 2008 r. powierzono mi funkcję koordynatora naukowego nowego projektu w stosunkach polsko-niemieckich, realizowanego pod patronatem i przy wsparciu rządów obu krajów – podręcznika polsko-niemieckiego (funkcję tą pełniłem do 2011 r.). Pracę podzielono na etapy. Pierwszy z nich był poświęcony przygotowaniu zaleceń do przyszłego podręcznika. Zorganizowałem lub współorganizowałem posiedzenia zespołu autorów. Efektem było wydanie w 2010 r. publikacji „Podręcznik do historii: projekt polsko-niemiecki – zalecenia”. Jestem współredaktorem i współautorem części zaleceń poświęconych historii w XX wieku.

Konferencje, sympozja

W minionych 20 latach uczestniczyłem w licznych konferencjach krajowych oraz międzynarodowych, których tematyka odpowiadała moim zainteresowaniom badawczym. Na zdecydowanej większości z nich wygłosiłem referaty, które wydano w materiałach pokonferencyjnych. Do swoich sukcesów naukowych z ostatnich lat zaliczam udział z referatem w międzynarodowych konferencjach w:

Berlinie (Zjeździe historyków niemieckich i w ramach sekcji: „Grenzen überwinden – Die Systemgrenzen sprengende Kraft von Opposition und Widerstand in der DDR“ wygłoszenie referatu pt. „West-Kontakte ostdeutscher und osteuropäischer Opposition“, 29.09.2010),

Brukseli (międzynarodowa konferencja: “History: a cornerstone for 21st century education in Europe” – A tribute to Prof. Bronislaw Geremek i wygłoszenie refereatu: “European History and European Identity”, 6.01.2009),

Cadenabbi, Włochy (międzynarodowa konferencja pt. Geschichtsbilder in Europa i wygłoszenie referatu nt. „Geschichtsbilder in Polen“, 25–28.10.2007),

Kilonii(zjazd historyków niemieckich, wygłoszenie dwóch referatów: „Der Streit um die polnischen Entschädigungsansprüche an die Bundesrepublik Deutschland” oraz „Die Rezeption der deutschen Geschichte Schlesiens durch die polnische Geschichtswissenschaft nach 1945”, 14 – 18.09.2004),

Montrealu (konferencja L’avenir de l’universite europeenne. Le „Triangle de Weimar” et les consequences culturelles de l’elargissement de l’UE, 28–31.10.2005),

Moskwie (konferencja „Der Krieg. Andere Erinnerung”, wygłoszenie referatu pt. Die polnische Erinnerung an den Zweiten Weltkrieg, 08.–11.04.2005),

Paryżu (konferencja „Journey d’etudes”, wygłoszenie referatu pt. „De Breslau a Wrocław”, 01.–03.04.2005, oraz międzynarodowa konferencja zorganizowana przez Ministere de la Culture et de la Communication i wygłoszenie referatu: Le cisin european dans l’enseignement, 2–3.12.2008),

Pekinie (międzynarodowa konferenca pt. Textbook Revision and Peace Education Revisited: Past Experiences-Present Expectations-Future Concepts i wygłoszenie referatu pt. The History of the German-Polish Textbook Commission, 3–6.10.2008),

Seulu (konferencja Texbook improvement with a view to enhancing mutual understanding between countries, wygłoszenie referatu pt. “Die deutsch-polnischen Schulbuchgespräche”, 2002),

Krzysztof Ruchniewicz

professor of modern history, blogger - @blogihistoria and podcaster - @2hist1mikr. Personal opinion

Newsletter „blogihistoria”

Zamawiając bezpłatny newsletter, akceptuje Pan/Pani zasady opisane w Polityce prywatności. Wypisanie się z prenumeraty newslettera jest możliwe w każdej chwili.

Najnowsze publikacje

Więcej o mnie

Kontakt

Translate »