To było moje pierwsze doświadczenie z inicjatywą „Pociąg do kultury“ (Kulturzug), która łączy stolicę Niemiec ze stolicą Dolnego Śląska. Poproszono mnie o wygłoszenie wykładu o Polakach we Wrocławiu przed 1939 rokiem i zorganizowanie po przyjeździe zwiedzania miasta ich śladami. Po wykładzie wywiązała się ciekawa dyskusja z uczestnikami tego nietypowego wyjazdu. We Wrocławiu zaś mogłem poczynić różne obserwacje, do których jakoś dotąd w codziennym zabieganiu nie doszedłem. Zaskoczył mnie m.in. brak w muzeum naszej uczelni gabloty, która byłaby poświęcona Polakom pracującym czy studiującym przed 1939 rokiem. Historia ich organizacji również jest nieobecna. (więcej…)
Pokolenia niepodległej
Obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości wkraczają w kolejną fazę. W przestrzeni publicznej pojawiają się różne wizualizacje, które mają nawiązywać do tej rocznicy. Wrocław nie jest wyjątkiem. Na budynku urzędu wojewódzkiego zawieszono już kilka miesięcy temu baner, na którym przypomniano m.in. twórców państwa polskiego. Przed kilkoma tygodniami na budynku archiwum IPN odsłonięto natomiast mural pt. „Pokolenia niepodległej“1. Zrezygnowano z przypomnienia konkretnych postaci, by przybliżyć różne generacje Polaków w całym stuleciu. Wskazano też na centralne daty, które mają być kluczowe dla zrozumienia „wieku skrajności“. (więcej…)
Refleksje Weltmeistera
Określenie „Weltmeister / mistrz świata“ było jednym ze słów-kluczy, których używali uczestnicy berlińskiej konferencji poświęconej kondycji niemieckiej pamięci historycznej, a zwłaszcza jej przejawom w obecnych miejscach pamięci1. Nie używano go jednak bezkrytycznie jako swego rodzaju hołdu dla przypadku niemieckiego. Wręcz przeciwnie. Można było mieć wrażenie, że dyskutanci powątpiewali w osiągnięcia tego rodzaju aktywności. Poniżej przedstawię główne tezy referatu wprowadzającego, który wygłosił jeden z najbardziej znanych historyków starszego pokolenia, aktywny uczestnik licznych debat historycznych, Bernd Faulenbach. Mogą zainteresować one także polskiego czytelnika. (więcej…)
„Pożegnanie Słowianki”
W 2014 r. przed Dworcem Białoruskim w Moskwie odsłonięto pomnik „Pożegnanie Słowianki“. Młoda kobieta żegna ukochanego mężczyznę idącego na wojnę. Na pomniku widnieją daty 1914 i 1941. Rzeźba nawiązuje do popularnego marsza wojskowego powstałego przed I wojną światową. W Polsce jego melodię znamy jako partyzancką pieśń „Rozszumiały się wierzby płaczące“. Dat nie trzeba tłumaczyć. Pomnik stanowi przykład nowego podejścia dzisiejszej Rosji do przeszłości. Daleki od monumentalnego heroizmu radzieckich pomników, przywołuje intymną chwilę pożegnania dwojga ludzi, być może na zawsze. (więcej…)